เมื่อท้องถิ่นไม่มีอำนาจ รัฐราชการรวมศูนย์สร้างปัญหาให้ประชาชนยังไง?

ปิยบุตร แสงกนกกุล เลขาธิการคณะก้าวหน้า ได้กล่าวในรายการ “ดาวดิน ทอล์ค” หัวข้อ “ยุติรัฐราชการรวมศูนย์ เอายังไงต่อ” (คลิกเพื่อรับชม) โดยในช่วงหนึ่งได้กล่าวว่า รัฐราชการรวมศูนย์เป็นอุปสรรคในการบริหารราชการแผ่นดินของประเทศไทย กระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ประชาชน อย่างน้อย 3 ด้าน

1) #สร้างปัญหาในชีวิตประจำวัน เนื่องจากอำนาจที่รวมเข้าไปนั้น เป็นอำนาจที่แตกเป็นเสี่ยงๆ หน่วยงานใครหน่วยงานมัน ทำให้เกิดโครงการที่ประชาชนไม่อยากได้แต่ส่วนกลางจัดมาให้ ขณะที่สิ่งที่ประชาชนอยากได้กลับไม่ทำ นอกจากนี้จะติดต่อให้หน่วยงานราชการแก้ปัญหาความเดือดร้อนให้ประชาชน ก็โยนกลองกันวุ่น แต่ละหน่วยก็บอกว่าตนไม่มีอำนาจบ้าง ไม่มีงบบ้าง ไม่มีใครเป็นเจ้าภาพแท้จริง

2) #สร้างการเมืองเชิงเครือข่ายอุปถัมภ์ ประชาชนที่เดือดร้อนต้องวิ่งหาสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (ส.ส.) เพื่อให้แก้ปัญหา ทั้ง ๆ ที่ ส.ส. ไม่มีอำนาจ ไม่มีงบประมาณ แต่ ส.ส. ก็ต้องช่วยเหลือด้วยการวิ่งหารัฐมนตรีเพื่อของบฯ มาทำพื้นที่ ไม่เช่นนั้นสมัยหน้าสอบตก พร้อมกันนี้ก็ต้องส่งเมีย ส่งลูก ส่งน้องลงการเมืองท้องถิ่นไว้เพื่อทำงานช่วยเหลือนี้ เกิดเป็นเครือข่าย คนหน้าใหม่ต้องการเข้ามาสนามการเมืองก็ต้องไปต่อคิวเข้าในระบบ

3) #สร้างการกดทับพลังทางเศรษฐกิจ ความคิดสร้างสรรค์และอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่แตกต่างไม่ให้ระเบิดพลังออกมา นอกจากนี้ การกดทับความแตกต่างเช่นนี้ ยังนำมาซึ่งความขัดแย้งด้วยในบางพื้นที่

4) เมื่อไม่มีการกระจายอำนาจให้ท้องถิ่น ทำให้แทนที่ส่วนกลางจะได้ไปคิดทำภาพใหญ่ เช่น เศรษฐกิจมหภาค การลงทุนระดับประเทศ ราชการส่วนกลางกลับต้องมา #หมดเวลากับเรื่องน้ำไหลไฟสว่างทางดี ซึ่งควรเป็นเรื่องของท้องถิ่น แต่ทว่าท้องถิ่นที่อยากทำเรื่องเหล่านี้และทำได้ดีกว่าเพราะรู้ปัญหาอยู่ใกล้ชิดพื้นที่ กลับไม่ได้ทำเพราะไม่มีอำนาจ ไม่มีงบ

ทั้งนี้ ปัญหาของการกระจายอำนาจ ไม่ใช่แค่เรื่องการเลือกตั้ง แท้จริงแล้วคือการที่เรายังไม่ได้เอาอำนาจอย่างเต็มรูปแบบไปไว้ที่ท้องถิ่น และยังมีอำนาจซ้ำซ้อนกันระหว่างราชการส่วนกลาง ราชการภูมิภาค กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.)

ถ้าไปดูในกฎหมาย อำนาจของส่วนกลางกับส่วนภูมิภาคจะเขียนไว้กว้างมาก ขณะที่ท้องถิ่นนั้นต้องไปเปิดดูกฎหมายจัดตั้ง อปท. และ พ.ร.บ.กำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจฯ ปี 2542 ว่ามีอำนาจอะไรบ้าง จะทำเกินนี้ไม่ได้ ซึ่งหลายเรื่องก็ไปซ้อนทับกับกรม กระทรวงต่างๆ แล้ววิธีการตีความขององค์กรต่างๆ คือให้มีอำนาจทั้งคู่ ทั้งส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และท้องถิ่น ก็เลยให้ต่างคนต่างทำ ซึ่งแน่นอนว่ากระทรวงและกรมมีศักยภาพมากกว่า ทั้งบุคลากร งบประมาณ เครือข่าย ลักษณะแบบนี้ถ้าปล่อยไปเรื่อย ๆ ก็จะทำให้ส่วนกลางขึ้นมาขี่คอกดทับท้องถิ่นโดยปริยาย

ดังนั้น ข้อเสนอของแคมเปญ #ปลดล็อกท้องถิ่น คือเปลี่ยนวิธีคิด เปลี่ยนอำนาจใหม่ โดยเขียนในรัฐธรรมนูญเลยว่าให้ท้องถิ่นมีอำนาจในการจัดทำบริการสาธารณะในพื้นที่ตัวเองทุกเรื่อง ยกเว้นบางเรื่อง เช่น การต่างประเทศ การเงินการคลัง ความมั่นคง และส่วนกลางมีหน้าที่เสริมถ้าท้องถิ่นไหนไม่มีศักยภาพ หรือท้องถิ่นนั้นร้องขอมา

เมื่อเป็นแบบนี้ บริการสาธารณะในพื้นที่ก็จะเป็นอำนาจหน้าที่ท้องถิ่นทั้งหมด ส่วนกลางจะได้ไปคิดเรื่องใหญ่ๆ ของประเทศ และถ้าจัดการเรื่องอำนาจให้เป็นแบบนี้แล้ว ก็จะทำให้เกิดคำถามว่ายังจะต้องมีราชการส่วนภูมิภาคอยู่หรือไม่ ซึ่งตรงนี้ เราเสนอให้ทำประชามติถามประชาชนต่อไป

คณะก้าวหน้า

“เราจะเดินหน้าทำงานทางความคิด สร้างความเป็นไปได้ในการปลุกเอาประชาชนคนส่วนใหญ่ของประเทศ จากจำนวนนับ จากที่เคยเป็นเพียงวัตถุ ..ให้กลายเป็นผู้ทรงอำนาจสูงสุดของประเทศอย่างแท้จริง”